De Volkskrant, 12 augustus 2015, 02:00
De Vogelvanger is meer dan een goededoelenspot
Indringende expositie over zelfmoord in Nederlands Uitvaartmuseum
RECENSIE
Kleine, indringende tentoonstelling over zelfmoord, al gaat het veel meer om de preventie ervan.
De kwaliteit van de kunstwerken maakt dat de expositie meer is dan een goededoelenspot.
Door: Sacha Bronwasser
Reybrouck interviewde nabestaanden in West-Vlaanderen, een gebied waar het hoge aantal zelfmoorden onder jonge mensen ook wel 'de Stille Oorlog' wordt genoemd. Vorig jaar, tijdens de herdenking van WOI, verschenen er anonieme witte zerkjes (van Operatie Freestone) voor deze mensen in een weiland van een boer in Westhoek. De tentoonstelling gaat over 'suïcide en preventie'. Dat laatste maakt het een ingewikkeld project. De Vogelvanger is een tentoonstelling, maar ook een soort Rijksoverheidsvoorlichting in fysieke vorm. Het goede werk van 113Online, een hulplijn voor mensen die met zelfmoordgedachten kampen, wordt naar voren gebracht. Met succes: minister Schipper van Volksgezondheid zegde op de opening 3,2 miljoen euro toe voor onderzoek naar zelfdoding - een opsteker voor conservator Babs Bakels, die zich er hard voor maakte. De kwaliteit van de vier kunstwerken in de tentoonstelling (die 'beeldessays' worden genoemd) maakt dat de expositie meer wordt dan een goededoelenspot.
COMPLEX
Vorig jaar won de jonge kunstenaar Jasper Bruijns met zijn afstudeerfilm Welterusten de TENT Academy Award; deze is ook te zien. Kalme beelden achter glas van nachtelijk Rotterdam worden in perspectief gezet door de stem van telefonisch hulpverlener Gerard, die wanhopigen te woord staat. Het is zo ernstig en precair, elk woord weegt . 'U heeft echt verdriet hè, ik hoor
het... Wat gaat u straks doen?' De verzameling nieuwsfoto's van 1930 - 1980 van Meinbert Gozewijn van Soest laat mensen zien die van dakranden, uit raamkozijnen, van bruggen en uit het water worden gered door omstanders en hulpverleners. Hun zelfmoord wordt voorkomen; het zijn indringende foto's, juist door de klinische registratie. Een man die in een vangnet springt, wordt met een dikke pijl duidelijk aangemerkt. Het meest complexe werk is ook het meest afstandelijke. Twee wanden hangen vol met pagina's uit het boek The Complete Lexicon of Crisis Related Suicides 2008-2013, van grafisch ontwerper Richard Sluijs; een opsomming van doden die direct te herleiden zijn tot de financiële crisis van de afgelopen jaren. Gortdroog vallen de doden - pagina na pagina, van metselaars tot bankmedewerkers. Het boek schetst als enige project heel duidelijk dat suïcide niet alleen een persoonlijk probleem is, maar vaak oorzaken kent waar geen hulplijn tegen is opgewassen.
De Vogelvanger. Nederlands Uitvaartmuseum Tot Zover, gevestigd op begraafplaats en crematorium De Nieuwe Ooster in Amsterdam. T/m 04/10/2015.
'Hij had alles: een warm nest, een knappe madam, schoon werk, internationale contacten, intelligentie, creativiteit.' En toch stapte Paul uit het leven. 'Iemand heeft het hem zien doen. Hij had zijn jas uitgetrokken.' Zijn moeder vertelde erover tegen schrijver David Van Reybrouck. Ze was nog heel lang kwaad op haar zoon.
'SUÏCIDE EN PREVENTIE'
The Complete Lexicon of Crisis Related Suicides 2008 2013, van grafisch ontwerper Richard Sluijs. ©
Haar korte verslag uit 2014, samen met een tiental andere getuigenissen van nabestaanden van mensen die zelfmoord pleegden, komt aan als een koude lap in de nek. In museum Tot Zover (Nederlands enige museum dat is gevestigd op een begraafplaats: De Nieuwe Ooster in Amsterdam) maakt het deel uit van de compacte presentatie De Vogelvanger. Van